BİLİM REHBERLİĞİNDE SAĞLIKLI YAŞAM İÇİN TAVSİYELER
Her yeni yıl öncesinde ve yılbaşı yaklaşırken kendimiz ve çevremizle ilgili bazı kararlar alırız. Osmanlı padişahı bile yüzyıllar öncesinde “Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi” dediğine göre, bugün de sahip olabileceğimiz en değerli hediyelerden biri de sağlıklı olmak, ve kalmak. O zaman yeni yıl öncesinde daha sağlıklı olmak ve kalmak için bazı kararlar da alabiliriz. O kadar çok şeyden konuştuk ki son yıllarda. Şeker yemeyelim dedik, şu gıda ürününü çok, şunu az tüketelim dedik, hep sağlıklı olma ve kalmanın yollarını sorguladık ve yapabildiğimizce, bilebildiğimizce uygulamaya gayret ettik. Peki, gerçekler ve bilimin işaret ettiği öneriler neler? İşin güzel tarafı, bu öneriler sadece kanser riskini azaltmamıza yardımcı olmakla kalmıyor, kalp ve beyinimizi de koruyucu etkilere sahip. İşin zor tarafı ise, kısa bir süre yapıp sonrasında bırakacağımız türden öneriler değil; yani devamlı uygulandığında etkili oluyor. Ancak, hangi öneriyi ne kadar iyi uygularsak uygulayalım, yazgısal, çevresel, ya da şansa bağlı faktörler nedeni ile yüzde yüz hastalıktan korunmanın mümkün olmadığını da görüyoruz. Gene de, sağlıklı, ve kanserden uzak bir yaşam tarzını bilim ışığında tanımlayalım. Size 5 tavsiyem var:
1. Eşine, dostuna, arkadaşına önem ver
2. Doğru ye, az ye
3. Doğru hareket et
4. Erken teşhis için başvur
5. İçine atma, paylaş
1. Eşine, dostuna, arkadaşına önem ver
Sosyal açıdan fakir bir çevrede yaşamak, ve izole olmak ve kalmak erken ölüm riskini en çok arttıran sebeplerden biri. Birlikte olmayı anlamlı ve keyifli bulduğumuz aile, iş ve arkadaş çevremizi zengin tutalım. İnsan olmanın koşulu yardımlaşmak, paylaşmak, anlatmak, dinlemek.
Gözlemsel çalışmalar, sosyal fakirliğin, yani izolasyonun, erken ölüm riskini sigaradan da çok arttırdığını net olarak göstermektedir. Yaşlı kimsesizlere, sadece bakacakları ve sorumlu oldukları bir bitki hediye etmek bile, bakımevlerinde yapılan bir çalışmada, ölümden koruyucu etki gösterebiliyor. İyi bir arkadaşın önemi bundan çok daha fazla olacaktır, kuşkusuz.
2. Doğru ye, az ye
Sebze, meyve, deniz mahsülü, zeytinyağı ve işlenmemiş tahıl ürünü açısından zengin, ve beyaz un ve şeker açısından fakir, kırmızı et ürünleri, tuz miktarı ve hayvansal yağlar açısından kararında beslenin. Normal kiloda kalmaya gayret edin.
Şişmanlığın kolon, rahim, prostat kanserleri gibi bazı kanserlerin riskini arttırdığı, ek olarak damarsal ve organsal sağlığı bozduğu iyi bilinmektedir.
Vücuttaki aşırı ve kronik iltihap reaksiyonunu baskılamak da birçok yıkıcı hastalığa karşı koruyucu olabilir; bunlar arasında damar sertliği, kanser ve Alzheimer gibi bazı ciddi beyin hastalıkları var. Bu durumları engelleyici bir ilaç henüz bulunmamış olsa da, iltihap reaksiyonunu baskılayıcı bazı besinlerin bu anlamda katkı sağlayabileceğini düşünüyorum. Bu yönde tam klinik veri olmasa da, laboratuarda ya da hayvan çalışmalarında koruyucu etkisi olabileceği gösterilmiş bazı gıda maddeleri arasında yulaf, keten tohumu, kırmızı üzüm, nar, adaçayı, yeşil çay, tarçın, zencefil, zerdeçal geliyor. Beslenmemizde bu ürünlere daha çok, ancak bilinçli bir şekilde, yer verebiliriz.
3. Doğru hareket et
Bir bilgisayar ekranı karşısında tüm gün boyunca oturup kalmak, televizyon karşısında saatlerce geçirip atıl kalmak aslında bize göre değil. Haftanın çoğu günü kalp hızını biraz arttıracak şekilde spor yapmak ya da tempolu yürümek, bunu mümkünse bir arkadaş ile yapmak koruyucu olacaktır. İngiltere’de postacılar, Sicilya’da çobanların uzun yaşadığını biliyoruz.
Tenis sporunu yapanlarda, gene ileri yaşlarda genel sağlığın toplum geneline göre daha iyi seyrettiğini, kemik yoğunluğunun daha yüksek kaldığını, ve erken ölümlerin daha az görüldüğünü de biliyoruz. Bunun, dikkatli ve bilinçli yapıldığında birçok spor dalı için geçerli olduğunu düşünüyorum, özellikle grupla ya da arkadaşla birlikte yapılırsa.
4. Erken teşhis için başvur
Kanser tarama testlerinden meme kanseri için mammografi, rahim ağzı kanseri için smear, gene prostat kanseri için psa kan testi, ya da kolon kanseri için kolonoskopi erken teşhise yardımcı olabilir, bunu uygun yaş gruplarında, uygun kişilerde ve zamanında yaptırmak için sağlık merkezlerine başvurun.
Aralıklı sağlık kontrollerinde ortaya çıkabilecek yüksek tansiyon gibi bazı ek sağlık durumlarının da erken tedavisi ileride beyin, kalp ve damar hastalıklarını engelleyici olabilir.
5. İçine atma, paylaş
Stres bilinen ciddi bir sağlık risk faktörü. Strese uzun süre maruz kalmanın ön planda akciğer ve kalp kaynaklı kanser dışı sorunlar nedeni ile ölümü arttırabildiği, ancak kolon kanseri, akciğer ve yemek borusu kanseri riskini de beraberinde arttırdığı, son yıllarda araştırmacılar tarafından gösterilmiş durumda.
Stresle ilgili faktörleri yaşamımızda azaltarak, stres yükünü arkadaş ve çevremizle paylaşarak, ve kanımca, baş edemediğimiz kısımları için de psikolog ve terapist desteğini alarak sağlığımıza katkı sağlayabiliriz.
Yeni bir yıl, yeni bir başlangıç olsun. Bu 5 öneri ışığında mutlu ve sağlıklı bir 2022 yılı dilerim.
Comentarios