Gebelik süresince yapılan ultrasonografi incelemeleri, gerek fetus (doğmamış bebek), gerekse anne adayının durumu hakkında kesin tanı olmayan, ancak hekimin izlemesinde yardımcı olabilecek bulguların elde edilmesini sağlar. Usulüne uygun yapıldığı takdirde gebelikte ultrasonografi tetkikinin fetus üzerine olumsuz bir etkisi yoktur.
Ultrasonografi ile esas olarak gebeliğin var olup olmadığı, fetusun canlılığı, çoğul gebelik varlığı, dış gebelik olasılığı, gebelik haftası, fetusun büyümesi ve suyunun durumu ile doğumun gerçekleşebileceği günler belirli yanılma payları içinde saptanır. Bebeğin pozisyonu, plasenta (bebek eşi) yerleşimi ve rahim ağzı uzunluğu, göbek kordonundaki damarların sayısı, bebeğin içinde bulunduğu su miktarı, büyüme takibi için ölçümler (kafa çapı, kafa çevresi, karın çevresi, kemik uzunlukları), kafa içi yapılar, yüz profili ve burun kemiği, üst dudak bütünlüğü, ense kalınlığı (11-14. haftada ensedeki sıvı kalınlığı ölçülürken, daha sonraki haftalarda cilt kalınlığı ölçülmektedir), akciğerler, diyafram zarı, kalp odacıkları, kalbe giren ve çıkan büyük damarlar, mide, barsak yoğunluğu, böbrekler ve idrar torbası, omurga, kollar, bacaklar, eller, ayaklar, uzun kemikler değerlendirilir.
Rahime kan götüren ana atar damarların ve bebeğin göbek kordonundan geçen kan akımının renkli Doppler incelemesi: Bu inceleme, ilerleyen haftalarda gelişebilecek gebelik tansiyonu ve gebeliğin erken dönemlerinde (özellikle 20. gebelik haftasından önce) anneden bebeğe geçen enfeksiyonlar (CMV, rubella, parvovirus enfeksiyonları), bebekteki kromozom bozuklukları (en sık trizomi 18 olmak üzere, trizomi 13, trizomi 21) ve konjenital malformasyonlar, ikiz gebelik ve diğer çoğul gebelikler gibi gelişme geriliğine yol açabilecek durumlarda ön fikir verebilir. Ancak gebelik takipleri sadece ultrasonografi ile yapılmamalıdır.
Tek başına ultrasonografi ile kromozom anomalilerini tespit etme şansımız sınırlıdır. Gebeliğin 11. haftasından itibaren itibaren bazı kromozom anomalileri için taramalar yapılabilir ve kromozom hastalığının “bulunma olasılığı “ tahmin edilir. Bunun için ense kalınlığı testi, ikili ve dörtlü “tarama” testlerinden yararlanılır. Bu amaçla yapılan kombine-ikili veya entegre-dörtlü testlerin yakalama gücü %80-95 aralığındadır Bunlara son yıllarda anne kanından elde edilen fetus DNA’sı ile yapılan test (NIPT) de eklenmiştir. Anne kanında araştırılan fetal kromozom taramasının (NIPT) hassasiyeti %99'u geçmez. Riskli kabul edilen sonuçlarda villus biyopsisi veya amniyosentez gibi tanısal yöntemlerle kromozom tetkiki yapılır. Kromozom anomalilerinin kesin tanısı ancak 11-14 haftalar arasında CVS (koryon villus örneklemesi) veya 15-22 haftalar arasında amniyosentez ile konulabilir. Ultrasonografi ve eşliğinde yapılan NIPT, ikili -dörtlü test gibi testler sadece tarama testi olup kesin tanı yöntemi değildirler. Kromozom bozukluklarının kesin tanısı ancak koryon villus biyopsisi veya amniyosentez yapılarak anlaşılabilir.
Her 100 gebelikten 2'sinde fetusta doğumsal bir anormallik bulunabilir. Gebeliğin 11-13 haftaları içinde yapılacak ultrasonografi incelemesi ile doğumda görülebilecek bu anormalliklerin ancak %30-50’si saptanabilir. Yani olabilecek anormalliklerin “tamamında” sonuç almak imkan dahilinde değildir. Gebeliğin 18-23. haftalarında yapılacak ayrıntılı ultrasonografi incelemesi ile fetusta var olabilecek anormallikler biraz daha yüksek oranda (%50-70) saptanabilir.
Ultrasonografinin yapıldığı haftada mevcut olmayan bir sorun daha sonraki dönemlerde ortaya çıkabilir veya var olduğu halde fetusun küçüklüğü nedeni ile görülmeyebilir. Örnek olarak verilirse, beyin fonksiyon bozuklukları, görme ve işitme kusurları, kalpteki küçük delikler ve kapak sorunları, salgı bezi, deri ve sinir hastalıkları, görüntü vermeyen yutak, barsak, böbrek, makat tıkanıklıkları, cinsiyet bozuklukları, kalça çıkığı, bariz olmayan kemik kısalıkları, bazı parmak ayak anormallikleri ve bazı kromozom bozuklukları ile nadir genetik hastalıkların birçoğu taramalar sırasında görüntülenemezler ve erken tanınamazlar.
Yapılan bu taramalarda zaman zaman (yaklaşık oranında), aslında var olmayan bir sorun, varmış gibi görülebilir ve sebepsiz endişe yaratabilir. Endişeleri gidermek için diğer laboratuvar tetkiklerinin istenmesi, fetus ve eklerinden örnek alınması (amniyosentez …) söz konusu olabilir. Bu girişimler ek masraflara, hatta düşük oranda da olsa (%1) gebelik kayıplarına neden olabilirler.
Perinatoloji uzmanları (Yüksek Riskli Gebelikler yan dal uzmanı olan Kadın Doğum Hekimleri) veya bu konu ile yoğun ilgilenen deneyimli Radyoloji uzmanları tarafından yapılan bu ultrason muayenesi 2. düzey ultrasonografi, Ayrıntılı fetal ultrason, Detaylı ultrason, Detaylı fetal ultrason, Renkli ultrason, Renkli Doppler ultrason, 4 boyutlu renkli ultrason, Fetal anomali taraması gibi farklı isimlerde bilinmektedir. Ortalama 45 dakika sürer.
Ultrasonografi ile yapılan detaylı obstetrik tarama muayenesi doğumsal bütün hastalık veya malformasyonları teşhis edemez. Burada sözü edilen fetus ile ilgili majör problemlerin ve özellikle de hayatla kabil olmayan ana sorunların taranması olup, görüntünün yeterli olmadığı durumlarda beklenen sonuçlar alınamayabilir. Sonuç olarak, gebelik sırasında yapılan ultrasonografi incelemesi, doğacak bebek hakkında bir ön fikir verir. Şüpheli durumlarda daha ileri tetkiklere başvurulması gerekebilir. Karmaşık durumlarda hekimler birbirlerinden yardım isteyebilirler.
Ultrason muayenesinin büyük bir kısmı siyah-beyaz (2 boyutlu) prob kullanarak yapılmaktadır. Kullanılan cihazın kalitesine bağlı olarak 2 boyutlu kesit kalitesinin iyi olması yapılan incelemeyi kolaylaştırmaktadır. Renkli ultrasonografi Doppler kan akımlarının ölçümü sırasında, 3 veya 4 boyutlu (3D/4D) ultrasonografik inceleme ise yerine göre ve özellikle yüzeyel anatomi (yüz, dudak, eller, ayaklar gibi) ve bazı kalp anomalilerinin tanısında kullanılmaktadır. Uygun pozisyon ve görüntü kalitesi oluşursa, bebeğin yüzünü görebileceğiniz görüntüler alınır. Ultrasonografik muayene sonunda 4 boyutlu görüntüler, CD, video, renkli görüntüleri tarafınıza verilir.
Comments