Günümüzde kanser vakalarının görülme sıklığı oldukça artmıştır. Kanserin sebebi henüz kesin olarak bilinmemekle birlikte yaşam şekli, yaş, cinsiyet, aile öyküsü ve çevresel olumsuzluklar risk faktörleridir
AĞIZ İÇİ PROBLEMLERİN ORTAYA ÇIKMASINA NEDEN OLAN KANSER TEDAVİLERİ NELERDİR?
Kemoterapi (İlaç tedavisi),
Radyoterapi (ışın tedavisi)
Sakinleştirici ve ağrı kesici olarak kullanılan yardımcı ilaçlar,
Baş boyun bölgesindeki dokuların cerrahi müdahale İle çıkarılması,
Kemik iliği nakli,
Bağışıklık sistemini güçlendirmek için kullanılan ilaçla
BAŞ BOYUN BÖLGESİNE UYGULANAN RADYASYONUN AĞIZ İÇİNDEKİ ETKİLERİ;
Radyasyona bağlı ağız mukozasında ki hücre ölümleri, genellikle tedaviden 5-10 gün sonra başlayıp, 3-4 hafta sonra tamamen iyileşen “mukozit" denilen küçük ağız yaralarınnın oluşmasına neden olur
1. Işın tükrük kalite ve miktarında azalmaya yol açar. Tükrük akışının bozulmasına bağlı olarak
Ağız kuruluğu başlar. Takiben kanamalar meydana gelebilir
Tükrüğün çürüğü önleme etkisi azalır.
Ağzı ve dişleri temizleme fonksiyonu azalır,
Tat alma duyusunda bozulma olur ,
Dişlerde soğuk-sıcak hassasiyeti olur,
Yutma,çiğneme ve konuşma fonksiyonlarında zorlanma olur.
2. Osteoradyonekroz; radyasyona maruz kalmış kemikte hücre azalması,oksijen yetersizliği nedeniyle yeterli iyileşmenin olmaması sonucu kemik dokusunun canlılığını kaybetmesidir. Özellikle alt çenede daha yaygındır.
3. Radyoterapiden sonra tedavi sahasındaki damarlarda kan akımını azaltan bir daralma ve tıkanma söz konusu olur. Çiğneme kasları ve çene eklemindeki doku değişiklikleri ile sonuçlanan bu durum yutma,çiğneme ve konuşma fonksiyonlarında çok ciddi bir zorlanmaya neden olur.
4. Radyasyon sahasında dişeti bağlarındaki zayıflamadan dolayı olan sallanma nedeniyle diş kayıplarına sıklıkla rastlanabilir.
KEMOTERAPİNİN AĞIZ İÇİNDEKİ ETKİLERİ;
Bazı kemoterapi ilaçları ağız yaralarına ve iltihaplara neden olabilir. Bakteri, virüs ve mantar enfeksiyonları, bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla oldukça sık karşımıza çıkar. Tat alma duyusu değişebilir.Yiyeceklerin tadı daha tuzlu,ekşi ve metalik gelebilir. Kemoterapi bitince tat alma duyusuda normale dönecektir. Tedavide yardımcı olarak kullanılan sakinleştirici ve ağrı kesicilerin uzun süren kullanılmaları tükrük akışını azaltan, çürük oluşumunu arttıran etkiler göstermektedir.
KANSER TEDAVİSİ ÖNCESI ALINAN AĞIZ İÇİ ÖNLEMLER ŞUNLARDIR;
Ağız içinde rahatsızlıklara neden olan diştaşlarının temizlenmesi,hatalı dolgu ve protezlerin düzeltilmesi, Dişeti problemleri ve diş çürükleri tedavi edilmeli, Hastalardan ölçü alınarak özel kaşıklar hazırlanmalı. Bu kaşıklar tedavi öncesinde ve sonrasında dişlerin korunması için fluor jeli uygulamasında kullanılmalı. Yukarıdaki amaçlara yönelik her türlü tedavi mümkünse kanser tedavisine başlamadan önce gerçekleştirilmelidir. Çünkü kanser tedavi sırasında sadece acil tedaviler yapılabilir.
KANSERLI HASTALARDA AĞIZ BAKIMI
Hastalar ağız içi olumsuzlukların şiddetini azaltmak için ağız hijyenlerini korumaya teşvik edilmeli, düzenli olarak, günde 3-4 kez, özellikle yemeklerden sonra 30 dakika içinde ve yatmadan önce ağız temizliğini yapılmalıdır.
Diş fırçalama çok yumuşak bir fırça yardımıyla baskı uygulamaksızın antitartar, peroksit ihtiva etmeyen florür ve karbonat içeren bir diş macunu ile yapılmalıdır. İki ayrı diş fırçası değiştirilerek kullanılmalı ve klorheksidinli veya hipokloritli solüsyonlarda yıkanarak, kurutulmalıdır.
Ağız duşu ve elektrikli diş fırçası kullanımı tavsiye edilmez. Hasta eğer diş ipi kullanıyorsa mumlu ve şerit diş ipi kullanması önerilir eğer kullanmıyorsa kullanıma alıştırmak için uygun bir zaman değildir.
Dişler fırçaladıktan sonra günde en az dört kez,sabah, öğle, akşam yemeğinden sonra ve gece yatmadan önce Bir su bardağı kaynatılıp soğutulmuş suya yarım çay kaşığı karbonat (yemek odası) ilave edilerek hazırlanan ağız gargarası yapılması tavsiye edilir.
Özellikle kemoterapiden 7-10 gün sonraki dönemde dişler fırçalanmamalıdır,çünkü bu dönemde dişeti kanaması ve enfeksiyon riski vardır. Fırçalamak yerine ağız gargaraları ve karbonatlı gargara ile ağız temizlenmelidir.
Kemoterapi sırasında görülebilen kusmalardan sonra karbonatlı su ile hasta sık sık gargara yapmalıdır. Eğer diş macunu ağzınızı veya dişlerinizi sızlatıyor, fırçalarken mideniz bulanıyorsa, fırçalamak yerine karbonatlı gargara ile ağzınızı temizleyin.
Kanser tedavisi sırasında mümkünse hareketli protezler takılmamalıdır. Tedavi sonrası dişler düzenli fırçalanmalı,protezler her yemekten sonra ve gece yatarken kesinlikle ağzınızdan çıkarılarak temizlenmelidir.
Damağa iyi oturmayan takma dişler kullanılmamalı.Protezler temizleyici sıvılar içinde saklanmalıdır. Mantar enfeksiyonu varsa tedavi sadece ağız içi dokulara değil protezlerede uygulanmalıdır.
Kurumaya karşı dudaklar vazelin veya dudak yağları ile nemlendirilmelidir.
Ağız kurumasında alınacak genel önlemler
Sodalı garagaralar
Sakız, şeker, buz parçaları
Sıvı içeceklerin sık sık alınması
Asitli veya baharatlı gıdalardan kaçınma
Havayı nemlendirme
tükrük akışını hızlandıran diş hekiminin tavsiye edeceği preparatları kullanılabilir.
Kolay yutmayı sağlamak için sulu yiyecekler tercih edilmeli ve günde en az iki litre sıvı içilmelidir.
Tahrişe neden olabilecek asitli, çok sıcak ve çok soğuk içeceklerden, alkol ve tütün kullanımından kaçınılmalıdır.
Baş- boyun bölgesine uygulanan radyoterapide , yaşam boyu süren fluor uygulaması, mevcut dişlerin muhafaza edilmesi ve kemik yıkımının önlenmesi açısından hayati önem taşır. Fluor uygulaması için özel ölçü kaşıkları hazırlanır. Fluorid kaşıklara konur, hasta ağzına yerleştirilir ve ısırtılır. Kaşıklar ağızda en az 5 dakika bırakılır sonra kaşıklar çıkarılır ve ağız durulanır. En az 30 dk süreyle yenmez içilmez ve diş fırçalanmaz. Fluorid uygulaması günde 1-2 kez yapılmalıdır.
Tüm bu önlemlere rağmen ağzınızda, görünüm, his veya tat yönünden bir değişiklik olduğunda doktorunuza veya hemşirenize haber vermelisiniz. Tedavi sırasında acil bir diş problemi olduğunda onkologlar hastayı ,en uygun olduğu zamanda dişhekimine hazırlamalı ve kan tablosu ile uygulanan tedavi hakkında bilgi vermelidir.
Dişler için mutlaka tedavi ve özellikle çekim gerekiyorsa, bunu kemoterapi başlamadan önce kan değerleri normal sınırlarda iken yapılır. Diş çürüğü ya da ağrı gibi problemleriniz varsa kemoterapi uygulamasına başlamadan önce dişhekimine gitmeniz gerekir.
Tedavilerin sağlıklı bir biçimde sürdürülmesi ve hasta ile işbirliğinin korunması için tedaviye başlanmadan önce bir dişhekimine giderek koruyucu programları uygulamakta fayda vardır.
Comments