Mental - Motor Gelişim

Mental-motor gelişim yapısal ve çevresel faktörler arasındaki etkileşimin sonucu olarak çocuğun işlevlerinin değişmesi ve artmasıdır.

Normal çocuklarda gelişme hep aynı sırayı izler.

Genetik özellikler, sosyokültürel düzey, çocuğun cinsiyeti, kişilik özellikleri, aile içindeki sırası, yatırıldığı veya oturtulduğu pozisyon gibi çeşitli faktörlerden etkilenir.

Çocuğun deneyim edinebilmesi için araştırıcı davranışı teşvik edilmelidir.

Çevresel uyaranların arttırılması erken yaştaki bazı olumsuz koşulların etkilerini giderebilmektedir.

Gelişen organizmanın bazı dönemlerde uyaranlarla karşılaşması, bazı işlevlerin gelişmesine katkıda bulunmaktadır.

Çalışmalarda bu tür işlevsel eksikliklerin belirli bir yaştan sonra geri döndürülemediği,

Belirli yaştan sonra beyinde kompansatuar bir düzenlenmenin olamadığı görülmüştür.

Her çocukta yaşıtları ile karşılaştırma yapılarak mental ve motor gelişim basamakları değerlendirilmelidir.

0-1 Ay

Yüze/ışığa bakar. Gözüne parlak ışık gelince gözünü kırpıştırır. Zil sesine tepki verir.Emzirirken, altını değiştirirken konuşursanız yüzünü size doğru çevirir. Yüzükoyun yatırılınca başını yana çevirerek yanağını yatağa dayayabilir.Yenidoğan refleksleri aktiftir. Yanağına dokunduğunuzda refleks olarak başını o tarafa çevirir ve emmek için arayıcı hareketler yapar (emme refleksi) Avucunun içine parmağınızı koyduğunuzda kavrar (yakalama refleksi) Yüksek ve ani seslerde irkilir, kollarını geri doğru aniden açabilir (moro refleksi) Dört extremite eşit hareketlidir.

2. Ay

Karşılıklı gülümser. Bakışlarını bir nesne üzerinde odaklayabilir. Yarım metre mesafede renkli bir halkayı sağa sola salladığınızda izleyebilir. Yüzünüze bakar ve yüzünüzü izler. Baş kontrolü yoktur. Yüzükoyun yatınca başını 1-2 santimetre kaldırabilir. Zil sesine tepki verir. Ani seslerle irkilir. Tabanlarına destek yaptığınızda elinizi güçlüce itebilir. Elini ağzına götürmeye başlayabilir.

3. Ay

Konuşunca size güler. Ellerini incelemeye başlar, kol-bacak hareketleri artar. Agu benzeri sesler çıkarır. Kırmızı bir nesneyi sağa-sola gezdirdiğinizde izler. Yüzükoyun yatırılınca başını kaldırıp bir dakika yukarıda tutabilir.

4. Ay

Yüzükoyun yatınca başını kaldırabilir. Traksiyonda baş kontrolü vardır. Renkleri ve uzağı görebilir. “Aa-uuu” gibi sesleri sık sık çıkarır. Bastırılmak istendiğinde basmayıp bacaklarını karnına doğru çeker. Nesnelere uzanmaya başlar. Yakalama refleksi kaybolur.

5. Ay

Erişemediği oyuncağa uzanabilir. Yüzükoyun yatınca başını kaldırıp dik tutabilir. Sese döner. Sesli gülebilir. Bu dönemde basmayabilir. Sırtüstü yattığında ayaklarını yakalayıp ağzına götürebilir.

6. Ay

Destekle oturabilir. İnsan sesine döner. Oyuncaklara uzanır. Eline aldığı her şeyi ağzına götürür. Bu dönemde henüz basmaması normaldir. Yüzükoyun yatınca kolların desteği ile baş ve göğsünü kaldırabilir. Dönebilir.

7. Ay

Tek heceler söyleyebilir. Önüne konan ya da uzatılan oyuncakları alır; kendisi de uzanabilir. Kağıt parçası gibi küçük cisimleri avuçlayarak almaya çalışır. Yüzükoyundan sırt üstüne veya tersine dönebilir.Desteksiz oturmaya başlayabilir (5 sn kadar). Görüş alanından çıkan nesneleri, kaybolduğu noktada aramaya başlar. Elindeki nesneleri vurarak ses çıkartmaya çalışır.

8. Ay

İsmi seslenilince dönüp bakar. Eline verilen bisküvi, ekmek gibi yiyecekleri yer. Uzaktaki oyuncaklara ve cisimlere uzanarak almaya çalışır. Başparmak işlev görmeye başlar. Leblebi, fıstık gibi küçük nesneleri parmaklarıyla alabilir.

9. Ay

Heceleri birleştirir: “bababa-dadada” gibi. Özgül olmayan anne-baba der. Bastırdığınızda bacaklarına ağırlığını verir. Oturur duruma geçebilir. Tutunarak ayakta durabilir. İki eline birer oyuncak alıp tutabilir.

10 Ay

El çırpma, bay bay yapma gibi oyunlar oynar. İsteklerini ağlamadan belirtebilir. Küpleri elden ele geçirebilir ve birbirine vurabilir. Konuşma seslerini taklit edebilir.Yatar pozisyondan oturur duruma geçebilir. Bazı bebekler bu yaşta emekler, hatta sıralayabilir. Ağzını, burnunu, ayağını vb. gösterebilir. Tutunarak ayakta durabilir

11. Ay

İsteklerini işaretle veya sesle, ağlamadan belirtebilir. Topu karşılıklı yuvarlayarak oynayabilir. Bazı resimleri, eşyaları tanır, sorulduğunda eliyle gösterebilir. Etrafı incelemeye meraklıdır. Müzik duyunca hareket eder. Anne-babanın bazı davranışlarını taklit edebilir; telefonla konuşma, bardaktan su içme,.. gibi. Ayakta durabilir, yürüyebilir.

12. Ay

Konuşma seslerini taklit edebilir Bilinçli olarak anne-baba gibi bir kelime söyleyebilir. İki oyuncağı birbirine vurarak oynayabilir. Yardımsız ayakta durabilir. Tutunarak ayağa kalkabilir ve 10 sn ayakta durabilir Bazı bebekler yürüyebilirler.

13-18. Ay

Evde basit işlere yardım edebilir. Kendiliğinden karalama yapabilir. İki küpten kule yapabilir. Anne-babadan başka 2-4 kelime söyleyebilir. Düzgün yürüyebilir ve topa vurabilir. Emekleyerek merdiven çıkabilir.Hayvan seslerini taklit edebilir. Sağ ve sol elini eşit derecede kullanır, henüz bir tercihi yoktur. Bir nesneyi eğilip yerden alıp doğrulabilir. Bardağı tutup su içebilir. Karşılıklı top atma, yuvarlama gibi oyunlar oynayabilir. Günlük kullanılan nesnelerin işlevlerini bilmeye başlar.

18-24. Ay

İki kelimeyi yan yana getirerek kullanabilir; “anne gel” gibi. Getir-götür işlerine yardım edebilir. Kaşık-çatalla, kendini doyuracak kadar yiyebilir. Merdiven çıkar. Bu dönemde tuvaletini, bazen yaptıktan sonra, haber verebilir.

3 Yaş

Üç-dört kelimeli cümle kurabilir. Dik çizgiyi kopyalayabilir. Bazı giysilerini kendisi çıkarabilir. Ellerini yıkayıp kurulayabilir. Yedi küpten kule yapabilir. Bildiği nesnelerin resimlerini tanır, adını söyleyebilir. Tuvalet eğitimi bu yaşta tamamlanmıştır. Yerinde zıplayabilir, ancak zıplaması biraz beceriksiz olabilir. Tek ayak üzerinde 1-2 sn durabilir. Uzağa atlayabilir. Her adımda bir basamak olmak üzere merdiven çıkabilir.

4 Yaş

Düzgün konuşur. Elini yıkar-kurular. Kağıda düz çizgiler çizebilir. Tek ayak üzerinde 3-4 saniye durabilir. Her adımda bir basamak olmak üzere merdiven inebilir.Sözcük tanımlama başlamıştır. Sekiz küpten kule yapabilir. Cisimlerin kullanımını tanımlayabilir. Cinsel kimliği belirgindir. Büyük-küçük, ağır hafif gibi zıt kavramları bilir. Büyük düğmeleri ilikleyebilir. Kol ve bacakların kafadan çıktığı şekilde ilkel insan çizimi yapabilir.

5 Yaş

Kısa bir öyküyü, ya da o gün olan bir olayı anlatabilir. Basit bir çöp adam çizebilir. Üçgen ve kareyi kopya edebilir. En az beş renk bilebilir. Yardımsız bazı giysilerini giyebilir. Zıt kavramlar ve sözcük tanımlama daha gelişmiştir. Tek ayakta 7-8 saniye durabilir. Zıplayan topu yakalayabilir. Her rakam bir nesneye karşılık gelmek koşuluyla beşe kadar sayabilir.

6 Yaş

Sabah-öğleden sonra gibi zaman kavramlarını bilir. Yardımsız kendisi giyinebilir. Çok sıkı olmayan düğmelerini ilikleyebilir. Ayakkabılarını bağlayabilir. Elişi makasıyla kağıt kesebilir. Tek ayak üzerinde 1-2 kez sıçrayabilir. Altı kısımlı adam yapabilir. Geri adımlama yapabilir. Doğadaki olayları merak edebilir: “gece nasıl oluyor?” “yağmur nasıl yağıyor?”, gibi.

7 Yaş

Yardımsız giyinebilir. Ayrıntılı bir çöp adam çizebilir. Bazı cisimlerin ne olduğunu tanımlayabilir, ne işe yaradıklarını söyleyebilir. Örneğin: elma meyvadır, yenir; araba ve tren, insanları taşımaya yarar, gibi. Özellikle kendi cinsinden arkadaşlarla oynar.