Periferik damar hastalığı; kollarımıza, bacaklarımıza ve iç organlarımıza oksijenden zengin kanı taşıyan atardamarların damar sertliği (ateroskleroz) nedeniyle kısmen daralması ya da tamamen tıkanması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görülmektedir. Damar sertliği vücudumuzda bulunan tüm atardamarlarda yaş ile oluşan doğal bir süreçtir. Elli yaşın üstündeki erkeklerin yaklaşık %5-15’inde herhangi bir şikayete neden olmayan periferik damar hastalığı mevcuttur.
Damar Sertliği (Ateroskleroz)
Damar sertliği, kolesterolün atardamarların iç yüzeyine yapışması sunucu meydana gelir. Atardamar iç yüzeyine yapışan kolesterol parçaları zaman içerisinde atardamarın sertleşmesine kanın geçtiği damar iç çapının daralmasına veya tamamen tıkanmasına neden olur. Ateroskleroz, doğal bir süreç olup erken yaşlarda oluşmaya başlar. Yaşın ilerlemesi ile birlikte eşlik eden diğer risk faktörlerine bağlı olarak damar sertliği ilerleyebilir. Etkilediği bölgeye göre de hastalarda bazı yakınmalara yol açarlar.
Periferik damar hastalıklarında risk faktörleri
Periferik damar hastalıkları, erkeklerde kadınlara göre daha fazla görülmektedir. Risk faktörleri, aterosklerozu (damar sertliği) oluşturan nedenler ile aynıdır. Bu risk faktörleri:
Diabetes Mellitus (şeker hastalığı)
Yüksek kan basıncı (hipertansiyon) veya ailede hipertansiyon öyküsü
Sigara kullanımı
Ailede ateroskleroza (damar sertliği) bağlı hastalık öyküsü
LDL kolesterol (kötü kolesterol) ve trigliserit düzeylerinin kanda yüksek olması
HDL kolesterol (iyi kolesterol) düzeylerinin kanda düşük olması
Kronik böbrek yetersizliği
Aşırı kilo veya obezite
Periferik damar hastalıklarında belirtiler
Periferik damar hastalığı olan kişilerin çoğunda belirti görülmez. Atardamardaki daralma belirli bir orana ulaştığında (damar iç çapının en az %50’si) atardamarın beslediği bölgeye göre şikayetlere yol açar.
Yürüme sonrası bacaklarda ağrı (Kladikasyo – Aralıklı Topallama): En sık görülen yakınmadır. Belirli bir mesafe yürümekle ekstremitede (kalça, uyluk, baldır) ortaya çıkan kramp tarzında ağrıdır. Ağrı dinlenince geçer, yürümeye başlayınca tekrar oluşur. Hasta tekrar dinlenmek zorunda kalır. Bu nedenle ‘Aralıklı Topallama’ adı verilmiştir. Ağrının nedeni ise egzersiz ile birlikte kullanılan ekstremitede oksijen ihtiyacının artması ve ciddi şekilde daralmış veya tıkanmış atardamar tarafından dokunun oksijen ihtiyacının karşılanamamasıdır.
İstirahat ağrısı: Hastalığın ilerlediğinin bir göstergesidir. Hastalar ağrı nedeni ile ayaklarını kalp seviyesinden aşağıya sarkıtarak rahatlamaya çalışırlar.
Bacak ve ayaklarda soğukluk, üşüme hissi,
Bacaklarda uyuşukluk,
Baldır kaslarında güçsüzlük,
Ayaklarda, parmaklarda renk değişikliği, morarma,
Ayak sırtındaki tüylerin dökülmeye başlaması,
Ayak tırnaklarının kalınlaşması
Ayakta yara: Genellikle ayaklarda vücut basısının en çok olduğu parmaklarda ve topuklarda oluşmaktadır.
Gangren
Periferik damar hastalığında teşhis
Muayene: Detaylı bir muayene ile %70-80 oranında konulabilir.
Kollar ve bacaklarda nabız muayenesi: Nabızların zayıf veya hiç alınmaması
Kollar ve bacaklar arasında tansiyon farkı (>20 mmHg fark)
Cilt rengindeki değişiklikler
Tırnaklarda değişiklikler
Ayak kıllarında dökülme
Yara: Bası yerlerinin kontrolü (parmaklar ve topuk)
Radyolojik görüntüleme yöntemleri
Doppler Ultrason
Klasik (Konvansiyonel) Anjiyografi
BT - Anjiyografi
MR - Anjiyografi
Periferik damar hastalığında tedavi yöntemleri
Periferik damar hastalıklarının tedavisinde şunlara dikkat edilmelidir:
Egzersiz veya yürüme ile oluşan bacak ağrısının giderilmesi,
Ağrı oluşuncaya kadar olan yürüme mesafesinin ve dolayısıyla hastanın egzersiz kapasitesinin arttırılması.
Ekstremite (kol, bacak) kaybının önlenmesi.
Yaşam tarzı ve beslenme şeklinin değiştirilmesi
Sigaranın bırakılması (Nikotin replasman tedavisi, psikoterapi)
Diyet: Kandaki kolesterol ve diğer yağ düzeylerinin düşürülmesi
Kan basıncının kontrol altında tutulması
Şeker hastalığının kontrol altında tutulması (Glikolize Hemoglobin A1c <6.0% olacak şekilde diyabet tedavisi planlanmalıdır. Glikolize hemoglobindeki %1’ lik artış periferik damar hastalığı riskini %28 artırmaktadır.
Düzenli egzersiz / Yürüme egzersizi
Uygun egzersiz programları ile kasların oksijeni daha etkin olarak kullanmasını sağlanmaktadır. Aynı zamanda tıkalı olan atardamarda yan yolların (kollateral dolaşım; tıkanıklığın ötesine doğru gelişmiş küçük atardamar dallarından oluşan yeni damar ağı) gelişmesini sağlamaktadır.
İlaç tedavisi
Kan inceltici ilaçlar
Kolesterol düşürücü ilaçlar
Şeker ve Tansiyonu kontrol altında tutan ilaçlar
Endovasküler girişimler (ameliyatsız işlemler)
Daralmış veya tamamen tıkanmış atardamarların genişletilmesi veya açılması için kullanılan yöntemlerdir. İşlem sırasında atardamara balon ile genişletme yapılabilir ya da stent takılabilir.
Cerrahi Tedavi
Baypas ameliyatı: Bacağınızdan alınan toplardamar veya sentetik bir damar yardımı ile tıkalı alan devre dışı bırakılmakta ve oluşturulan köprü/baypas ile kan akışı yeniden sağlanmaktadır.
Comments