Anne babalar çocuklarının sağlıklı olmasını ve önlenebilir hastalıklardan korunmasını ister. İşte aşılama çocukları önlenebilir hastalıklardan koruyan en önemli uygulamalardan biridir. Dünya tarihinde temiz suya erişebilmek sonrasında insan sağlığını korumak açısından en etkili yöntem aşılma olmuştur. Aşılar uzun yıllar süren araştırmalar sonucunda geliştirilmiştir. Çocukları pek çok hastalığın ölümcül ve sakat bırakma (felç, kol-bacak amputasyonu, işitme kaybı, havale geçirme vb) etkisinden korur.
Hem çocukları hastalıklardan korur hem de mikropların diğer kişilere yayılmasını önleyerek aşılanmamış kişilere hastalığın geçişini engeller. Böylece toplum sağlığı da korunmuş olur. Sonuç olarak aşılama en önemli koruyucu hekimlik uygulamalarındandır. Kesinlikle güvenli ve etkindir. Hastalıklardan ölümleri ve sakatlıkları azaltır, yaşam kalitesini artırır ve en önemlisi de toplum sağlığının korunması ile sağlık harcamalarını azaltır.
Aşı uygulamalarının amacı çocukları bulaşıcı hastalıklar ve bu hastalıkların neden olacağı ölüm ve sakatlıklara karşı korumaktadır. Bu nedenle bütün çocuklar doğumdan itibaren en kısa süre içinde aşılanmaya başlanmalıdır. Aşısı geliştirilmiş hastalıklara karşı aşı yapılması her çocuğun hakkıdır.
Çocuklarda BCG (Verem) Aşısı
Verem enfeksiyonuna karşı koruyan canlı bir aşıdır. 2. ayda uygulanır. Deri içine yapılan tek aşıdır. Deri içine aşı uygulanması teknik bir deneyim gerektirdiğinden bu konuda sertifikası olan sağlık çalışanı tarafından uygulanmalıdır. BCG aşısı sol omuza yapılır. Aşıdan 6-8 hafta sonra aşı yerinde ufak bir kızarıklık oluşur. Takiben bir yara olur iyileşerek izi kalır. Aşı diğer aşılar ile aynı zamanda uygulanabilir. Eğer verem aşısı ilk 3 ayda yapılmadıysa ilk 3 ay içinde PPD kontrolü yapılmadan, 3 aydan sonra PPD kontrolü yapılarak (negatifse) BCG aşısı uygulanmalıdır. Aşının güvenilirliği yüksektir, ciddi yan etki oranı azdır. Yan etki %1-10 oranında görülür. Genellikle aşı yeri ülserasyonu ve lenf bezinde şişlikler olabilir. Bazı durumlarda aşı uygulanmamalıdır. Bağışıklık sistemi zayıflamış olan hastalıklarda (lenfoma, lösemi, kortizon tedavisi alanlar, radyoterapi alanlar),AİDS hastaları, verem hastaları ve gebelere aşı yapılması önerilmez.
Çocuk Aşılarında Hepatit B Aşısı
Hepatit B virüsü karaciğer iltihabı ve hasarı yaparak karaciğer hastalığına yol açan bir virüsdür. Hepatit B enfeksiyonu iştahsızlık, halsizlik, bulantı, kusma, kas ağrısı, karın ağrısı ve sarılık gibi akut bulgularla ortaya çıkar. Hastalık sonrası ufak çocuklarda kronikleşme ihtimali yani virüs taşıyıcılık oranı yüksektir. Ülkemizde hepatit B taşıyıcılığı oranı %3-10 arasındadır. Kronik taşıyıcılığı olan kişilerde ise ileride siroz ve karaciğer yetmezliği gelişebilmektedir. Hepatit B aşısı bütün yenidoğan bebeklere doğumdan hemen sonra ya da hastaneden çıkmadan önce yapılmaktadır. Takiben 1. ve 6 ayda tekrar dozları yapılır. Kas içine uygulanan, inaktif bir aşıdır. Annede hepatit B taşıyıcılığı varsa bebeğe doğumda aşı ile birlikte ilk 12 saat içerisinde hepatit B koruyucu antikoru yapılmalıdır. Doğum ağırlığı 2000 gramın altında olan bebeklerde ise hepatit B aşılaması bebeğin ağırlığı 2000 gr geçince veya 1 . ayın sonunda yapılır. Yan etki olarak aşıya bağlı yapılan yerde ağrı (%3-9) nadiren ateş, baş ağrısı ve halsizlik gelişebilmektedir.
DBaT (Difteri Boğmaca Tetatnoz)
Karma aşı olarak adlandırılan difteri, boğmaca, tetanoz aşısı inaktif bir aşıdır. İçerisinde bulunan inaktif çocuk felci ve hemofilus influenza aşıları ile beraber 5 li karma aşısı (DaBT Hib-IPV) olarak yapılır. 2. 4. 6. ve 18 ayda uygulanır. Kas içine yapılır. Aşıya bağlı yan etki olarak yapıldıktan sonra ortaya çıkan ve bir iki gün süren ateş, aşı yerinde ağrı, şişlik, kızarıklık olabilir. İlkokul 1 . sınıfta 4’lü karma olarak (DaBT- IPV) ve 8. sınıfta tetanoz difteri (Td) olarak rapel dozları uygulanır.
Çocuk Felci Aşısı
Çocuk felci polio virusu ile meydana gelen bir enfeksiyondur. Hastalık genellikle ilk 5 yaşta görülür. Vücuda ağız yoluyla giren virus boğaz ve barsakta çoğalarak vücuda yayılır ve sinir hücrelerini tutarak kaslarda felç yapar. Erken yaşlarda gelişen en önemli sakatlık nedenidir. Aşının canlı (OPA) ve inaktif (IPV) olarak 2 tipi vardır. İnaktif aşı karma aşı ile birlikte 2-4-6 ve 18 ayda kas içine uygulanır. 6 yaşta rapel dozu uygulanır. Canlı aşı ise ağız yoluyla 6. ve 18. aylarda uygulanır. Çocuk felci dünyadan eradike edilmesi gereken hastalıklar arasındadır. Ülkemizde en son çocuk felci vakası 1998 de görülmüştür. Ağızdan uygulanan OPA aşısı canlı virus aşısı olması nedeniyle bağışıklık (immün) sistemi herhangi bir nedenle yetmezlikli ya da baskılanmış kişiler ve ailesinde bağışıklık sistemi sorunlu birey bulunan çocuklarda yapılmamalıdır. Bu gibi durumlarda inaktif çocuk felci aşısı uygulanmalıdır.
Hemofilus İnfluenza Tip B Aşısı (Hib)
Hemofilus influenza tip B isimli bakteriye karşı koruyucu bir aşıdır. Hib çocuklarda zatüre, solunum yolu enfeksiyonu, orta kulak iltihabı, menenjit, eklem iltihabı, cilt enfeksiyonu vb gibi enfeksiyonlara yol açan bir mikroorganizmadır. Hastalık çocuklar arasında damlacık –hava yolu ve bakteri ile kirlenmiş eşyaların kullanımı ile bulaşır. Hib aşısı genellikle çocukluk takvimi diğer aşıları ile beraber uygulanır. Karma aşı olarak adlandırılan aşı içerisinde 5 ‘li karma aşı olarak uygulanır. Karma aşı ile beraber 2-4-6. aylarda yapılır. 18. Ayda rapel dozu uygulanır.
Pnömokok Aşısı
Çok sayıda tipi olan pnömokok bakterisi zatüre, menenjit, bakteriyemi (kana enfeksiyon geçmesi) , sinüzit ve orta kulak iltihabı gibi ciddi enfeksiyonlara neden olur. Kişiler arası yakın temasla bulaşan pnömokok enfeksiyonu özellikle 2 yaş altındaki çocuklarda daha riskli olmaktadır. En sık görülen 13 tipine karşı geliştirilmiş olan pnömokok aşısı 2-4-6 aylarda uygulanır. 12. ayda rapel dozu yapılmaktadır. İnaktif bir aşıdır, kas içine uygulanır. Yan etki olarak ateş, huzursuzluk, iştahsızlık aşı yapılan yerde lokal şişlik ve kızarıklık olabilir. Aşıya karşı ciddi alerjisi olan hastalara aşı uygulanmaz.
Çocuk Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak Aşısı
Canlı bir aşı olan KKK aşısı çocukları kızamık, kızamıkcık ve kabakulak enfeksiyonundan korur. İlk dozu 12.ayda yapılır. Cilt altı uygulanır. 4-6 yaş arasında 2 . doz rapeli yapılır. Aşının ciddi bir yan etkisi yoktur. Aşıdan sonraki 6-14 gün içerisinde hafif ateş ortaya çıkabilir. %5-10’ununda 39 veya üstü ateş görülebilir. Genellikle 1-2 gün sürer. Bazı çocuklarda aşıdan 7-10 gün sonra kızamık benzeri deri döküntüleri görülebilir. KKK canlı bir aşı olduğu için hamile bayanlara, herhangi bir nedenle (hastalık, ilaç vb) bağışıklık sistemi zayıflamış olan kişilere yapılmaz. Ayrıca daha önce aşı içeriğine karşı allerjik reaksiyonu olmuş kişilere de aşı yapılmamalıdır.
Çocuklarda Suçiçeği Aşısı
Suçiçeği enfeksiyonuna karşı koruyucu canlı bir aşıdır. Suçiçeği hava yolu ve ortak eşya kullanımı sonucunda çok çabuk bulaşan çocukluk çağı döküntülü hastalıklarından biridir. Ateş, halsizlik, su toplaması şeklinde deri döküntüsü ve kaşıntı ile bulgu verir. Suçiçeği enfeksiyonundan korumak için aşı 1 yaşından itibaren yapılabilir. Kas içine uygulanır. Aşının ikinci rapel dozu 4-6 yaş arasında önerilir. Yan etki olarak aşıdan 9-10 gün sonra hafif ateş ve döküntü, aşı yapılan yerde ise şişlik ve ağrı olabilir. Hiç aşı olamamış ve suçiçeği enfeksiyonu geçirmemiş çocukların bir ay arayla 2 doz suçiçeği aşısı olması önerilir. Daha önce aşıya karşı ciddi alerjik reaksiyonu olan hastalara, hamilelere, bağışık sistemini zayıflatan bir hastalık veya bağışıklığı zayıflatan bir ilaç kullanan hastalara suçiçeği aşısı yapılmaz.
Hepatit A (HAV) Aşısı
Hepatit A virüsü ciddi karaciğer hastalığına yol açan bir virüstür. 15-50 günlük bir kuluçka dönemi vardır. Kişiler arasında yakın temas ve virüs ile kirlenmiş yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi ile bulaşır. Hastalık halsizlik, ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, sarılık ve mide barsak şikayetleri ile kendini gösterir. Hepatit A aşısı bulaşıcı hepatit A enfeksiyonuna karşı koruyucu inaktif bir aşıdır. Aşı 18 – 24 aylarda 6 ay arayla iki doz yapılır. Kas içine uygulanır. Yan etki olarak %20 oranında aşı yerinde ağrı, şişlik olabilir. Hastaların %10’ unda baş ağrısı, halsizlik, iştahsızlık olabilir. Aşı ciddi alerjik reaksiyonu olan kişilere yapılmaz.
İnfluenza Virüs Aşısı (Grip Aşısı)
İnflenza virüsünün neden olduğu mevsimsel grip enfeksiyonuna karşı koruyucu bir aşıdır. İnaktif ve canlı olmak üzere iki tipi vardır. Ülkemizde sadece inaktif grip aşısı kullanımdadır. Aşı uygulaması her yıl Eylül-Kasım ayları arasında yapılır. Risk faktörü olan kişilere ve 6 ay ve üzerinde çocuklara önerilir.
Çocuk Aşıları Risk Grupları
Astım, kistik fibroz, bronşit gibi kronik akciğer sorunları olanlar,
Hemodinamik açıdan önemli sorunlar yaratan kalp hastalığı,
Bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklarda,
Talasemi ve Orak hücre anemisi gibi kronik kan hastalıklarında,
Romatoidartrit, Kawasaki gibi uzun süreli aspirin kullanımı gerektiren hastalıklar,
Kronik böbrek yetersizliği, şeker hastalığı gibi kronik metabolik hastalıklarda,
Sağlık çalışanlarına, bakımevinde çalışanlara,
6 ay-2 yaş arası çocuklara,
2 yaştan küçük çocuğu olanlara.
Grip aşısı 8 yaş altındaki çocuklara ilk kez yapıldığında 1 ay arayla 2 doz yapılır. 9 yaş ve üzerinde olan çocuklara veya daha önceki yıllarda aşılanmış çocuklara bir doz yapılması yeterlidir. 6-36.ay arasındaki çocuklarda yarım doz (0.25 ml),3 yaş ve üzerinde ise tam doz 0.5 ml uygulanır.
Yan etki olarak aşı sonrası yapılan yerde ağrı, şişlik, kızarıklık olabilir. Ayrıca %1 ‘den az ateş, titreme ve kas ağrısı görülebilir.
Rota Aşısı
İlk 5 yaşta akut ishale yol açan rota virüsüne karşı koruyucu bir aşıdır. Rota enfeksiyonu ateş, kusma, ishal ve su kaybı ile seyreden çocukluk çağının en sık karşılaşılan barsak enfeksiyonudur. Kusma 1-2 gün, ishal ise 5-8 gün sürebilmektedir. Rota aşısı canlı bir aşı olup ağız yoluyla verilir. Aşı tipine göre 2. ve 4. ayda iki doz veya 2-4-6 . aylarda 3 doz olarak yapılır. Rota aşısı diğer aşılar ile aynı zamanda uygulanabilir. Canlı bir aşı olduğu için bağışıklık sistemi zayıflamış veya baskı altında olan çocuklara yapılmamalıdır. Aşı yan etkisi olarak çok hafif bir ishal ve ateş görülebilir.
Menenjit Aşısı
Neiseria menenjiditis bakterisinin yaptığı menengokoksemi hastalığına karşı koruma sağlayan bir aşıdır. Menengokok hastalığı belirli dönemlerde salgınlar yapan, 24 saat içerisinde %50 oranında ölümle sonuçlanan ağır bir hastalıktır. Hastalık beyin zarlarını tutarak menenjit yapmasının yanı sıra vücutta döküntüler, kanamalar ve organ yetmezliği yaparak şok tablosuna yol açmaktadır. Bütün dünyada çocuk ve gençlerde en önemli ölüm ve sakatlık nedenlerinden biridir. En sık görülen yan etkileri ateş, huzursuzluk, ağlama ve aşı yerinde şişlik, kızarıklıktır.
Human Papilloma Virus Aşısı (HPV)
Kadınlarda görülen rahim ağzı kanserine karşı koruyucu bir aşıdır. En sık rahim ağzı kanserine neden olan tipleri içerir. 11-15 yaş arasındaki kız çocuklarına 3 doz halinde yapılır. 0-2-6 aylarda yapılır. İnaktif bir aşıdır. Yan etki olarak ateş, aşı yapılan yerde ağrı, kızarıklık, şişlik, kaşıntı olabilir.
Kızamık Kızamıkçık Kabakulak- Suçiçeği Aşısı
KKK ve Su çiçeği virüslerini içeren canlı bir aşıdır (Proquad). Çocukları KKK ve suçiçeği enfeksiyonuna karşı korur. 12 aydan sonra uygulanabilir. Kas içi veya deri altına uygulanır. Aşı içerisindeki maddelere alerjik reaksiyonu olan, bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler ve gebelere aşı uygulanmaz. Yan etki olarak ateş,iştahsızlık, huzursuzluk,uyku hali, vücutta döküntü, aşı yapılan yerde kızarıklık şişlik vb yan etkiler görülebilir.
Comments