(Gluten Sensitif Enteropati )
Buğday, arpa, çavdarda bulunan ve hamur karıldığı zaman hamura kıvam veren proteine GLUTEN denilmektedir. Gluten buğdayın unsu özünde bulunmaktadır. Gluten’e karşı ince bağırsakta gelişen hastalık olan çölyak, yaşam boyu devam eden tek gıda alerjisidir. Hastalığın belirtilerinin ek gıdalara başlandıktan sonra yani kişi gluten ile (unlu gıdalarla) tanıştıktan sonra başladığını söyleyen Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Doçent Doktor Fatih Ünal, çölyakla ilgili bilinmesi gerekenleri anlattı.
Çölyak hastalığı, genetik, çevresel ve otoimmün (vücudun savunma mekanizmasının rol oynadığı) bir süreç sonunda gelişmektedir. Yeni doğanlarda görülmez, genellikle yaşamın 6. ayından itibaren, ek gıda alımına başlanmasıyla birlikte ortaya çıkmaktadır.
Çölyak genler yoluyla geçen bir hastalıktır. Çölyak hastasının yakınlarında ve çocuklarında %10, ikinci derece akrabalarında ise %5 oranında hastalık görülme olasılığı vardır. Bir ailede çölyaklı bir kişi var ise diğer aile bireylerinin de çölyak hastalığı açısından araştırılması gerekir. Çölyak hastalığının ülkemizde görülüş sıklığı -tüm çocuk gastroenteroloji uzmanlarının katılmış olduğu çalışmada- 1/212 olarak belirlenmiştir.
Çölyak ince bağırsağın bir hastalığı olup, ince bağırsağın başlangıç kısmı ile ince bağırsağın son kısmı arasında herhangi bir bölgesini tutabilmektedir. Çölyak hastalığının belirtileri, gluten ile incebağırsağın tanışmasından belli bir süre sonra ortaya çıkar (bu süre 4 ay -14 yıl arasında değişebilir), ancak bazen de hastalık yıllarca sessiz kalabilir. Tıp literatüründe 80 yaşında bile çölyak hastası tanısı alan hastaların olduğu bildirilmiştir. Hastalık başlama yaşına göre farklı belirtiler göstermektedir. Süt çocukluğu çağında, kilo almada yavaşlama, karında şişlik, kas erimesi (kollar ve bacaklarda incelme ), huzursuzluk, kusma, 2 haftayı geçen ishal ( şekilsiz, miktarı değişebilen, yağlı pis kokulu dışkılama, ekşimsi ) görülür. Tedaviye yanıt alınamayan demir eksikliği anemisi, raşitizm, karaciğer fonksiyon testlerinde yükseklik yapılan kan testlerinde saptanabilir. Çocuk büyüdükçe bu belirtiler silikleşir. Büyüme gelişmede yavaşlama, kabızlık, dişlerde dental erozyon, ağızda iyileşmeyen yaralar, kilo almada güçlük, sebebi belli olmayan karın ağrıları olmaya başlar. Kansızlık, saç dökülmesi, kemik erimesi, eklem ağrıları, ergenlikte gecikme, adet görmede gecikme, karaciğer enzim testlerinde yükseklik olur. Okul başarısı düşer ve dikkatsizlik görülür. Eğer bir kişide bu belirtiler varsa çölyak hastalığı açısından taranmalıdır.
Hastalık sadece çocukluk çağında görülmez, bazen stres, geçirilen operasyonlar, araya giren enfeksiyonlar, uzun süreli antibiyotik kullanımı, gebelik gibi durumlar erişkinlerde de hastalığın ortaya çıkışını tetikleyebilir. Bazen de şeker hastalığı, epilepsi, otizm, romatoid artrit, tiroid bezi hastalıkları, dermatitis herpetiformis, infertilite ve Down sendromu ile beraber olabilir.
Hastalığın tanısının konulması için belirtileri olan hastaların kanından yapılan serolojik testler ( AGA IgA ve IgG, EMA IgA ve IgG, tTG IgA ve IgG ) ve çölyak ile ilişkili doku gruplarının (HLA DQ2 ve HLA DQ8 ) araştırılması gerekir.
留言